[fusion_builder_container hundred_percent=”no” equal_height_columns=”no” menu_anchor=”” hide_on_mobile=”small-visibility,medium-visibility,large-visibility” class=”” id=”” background_color=”” background_image=”” background_position=”center center” background_repeat=”no-repeat” fade=”no” background_parallax=”none” parallax_speed=”0.3″ video_mp4=”” video_webm=”” video_ogv=”” video_url=”” video_aspect_ratio=”16:9″ video_loop=”yes” video_mute=”yes” overlay_color=”” video_preview_image=”” border_size=”” border_color=”” border_style=”solid” padding_top=”” padding_bottom=”” padding_left=”” padding_right=””][fusion_builder_row][fusion_builder_column type=”1_1″ layout=”1_1″ background_position=”left top” background_color=”” border_size=”” border_color=”” border_style=”solid” border_position=”all” spacing=”yes” background_image=”” background_repeat=”no-repeat” padding=”” margin_top=”0px” margin_bottom=”0px” class=”” id=”” animation_type=”” animation_speed=”0.3″ animation_direction=”left” hide_on_mobile=”small-visibility,medium-visibility,large-visibility” center_content=”no” last=”no” min_height=”” hover_type=”none” link=””][fusion_text]
Kiedy mówi się o kształtowaniu tożsamości bądź kryzysie tożsamości, to najczęściej jest to kojarzone z nastolatkami. Rzeczywiście, kryzys tożsamości jest jednym z zadań rozwojowych postawiony przed grupą w okresie tak zwanej adolescencji.
Często jednak zdarza się, że w okresie adolescencji nie udaje nam się w pełni wypracować poczucia własnej tożsamości i wchodzimy w kolejny okres rozwojowy – wczesną dorosłość – z niejasną odpowiedzią na pytanie „kim jestem?”
Dlaczego kształtowanie się tożsamości jest takie ważne?
Brak ukształtowanej tożsamości (tzw. tożsamość osiągnięta) może rodzić szereg konsekwencji. Przede wszystkim takie, że we wczesnej dorosłości, jednym z zadań rozwojowych jakie mamy do spełnienia jest umiejętność budowania intymnych, bliskich, zdrowych relacji z innymi ludźmi.
Dotyczy to zarówno umiejętności budowania zdrowego związku z partnerem (partnerką) i tworzenia rodziny, jak również budowania relacji z rodzicami, przyjaciółmi, współpracownikami.
Jeżeli zatem wchodzimy w dorosłość bez ukształtowanej tożsamości, bez poczucia niezależności, autonomii, odpowiedzialności za siebie, odwagi w wyrażaniu siebie, bronieniu swojego zdania, podejmowania decyzji, kształtowaniu życia według własnych preferencji – to będziemy budować związki i relacje, które nie będą w pełni zdrowe.
W takich relacjach, najczęściej będziemy budować swój świat w oparciu o świat drugiej osoby, będziemy podatni na wpływ innych (nie zawsze dla nas dobry). Bez poczucia niezależności, będziemy budować relacje zbyt symbiotyczne lub nie będziemy w ogóle umieli zaufać itd.
Ukształtowana tożsamość jest potrzebna po to, by wchodzić w relacje jako autonomiczna jednostka, która ma swój świat i dzięki temu pozwala również drugiej stronie na posiadanie swojego świata i jego własną autonomię. Wtedy tworzy się zdrowy związek i relacja, w którym są dwie ukształtowane jednostki, posiadające swoją niezależność a jednocześnie tworzące coś wspólnie.
W jaki sposób kształtuje się tożsamość?
Teorii kształtowania się tożsamości jest wiele. Jedną z wciąż bardzo popularnych jest teoria statusów tożsamości opracowana przez Jamesa Marcię (1966). Pomimo, że jest to już dosyć leciwa teoria, to myślę, że nie tracki na aktualności i wciąż można w otaczającej rzeczywistości zaobserwować proponowany przez Marcię mechanizm kształtowania się tożsamości. Według autora tożsamość powstaje w dwóch etapach.
- EKSPLORACJI, to typ działań orientacyjno – poszukiwawczych, kiedy doświadcza się kryzysu i aktywne poszukuj alternatywnych działań i możliwości (różnych ze względu na cel i leżące u ich podstaw wartości). Wtedy to człowiek intensywnie zadaje sobie pytanie kim jest, jakie są jego wartości, co jest dla niego ważne, z którymi zasadami, opiniami, normami czy poglądami wyniesionymi ze środowiska się zgadza a z którymi nie. Jest to czas podważania autorytetu, testowania, eksperymentowania.
- PODEJMOWANIA ZOBOWIĄZANIA, jest to etap podjęcia decyzji i dokonania wyboru idei i/lub obszaru działania ważnego dla człowieka (jednostki) ze względu na jego potrzeby i plany życiowe. Jest to moment, w którym decydujemy się na określony sposób funkcjonowania, myślenia, działania. W przeciwieństwie do poprzedniego etapu jest to czas względnej stabilizacji i poczucia jasności „kim jestem” i co sobą reprezentuję.
Niestety nie u wszystkich ludzi etapy te występują. To daje nam kombinację czterech możliwości które nazwane zostały przez Marcii STATUSAMI TOŻSAMOŚCI. Jeżeli dany etap wystąpił, to przy jego nazwie postawiony jest (+) jeżeli nie wystąpił to (-).
CZTERY STATUSY TOŻSAMOŚCI
Tożsamość osiągnięta: (eksploracja +, podejmowanie zobowiązania +)
- osoba ceni swoją niezależność
- ma dobrze zintegrowaną osobowość
- zachowuje się zgodne z normami etycznymi
- jest przyjazna i otwarta na kontakty z innymi
- jest wydajna w pracy
- ma wgląd we własne zachowanie (rozwiniętą samoświadomość)
Tożsamość moratoryjna: (eksploracja +, podejmowanie zobowiązania -)
- osoba ceni własną niezależność
- nurtują ją dylematy egzystencjalne
- jest niespokojna, buntownicza
- przejawia postawę nonkonformistyczną
- jest nastawiona introspekcyjnie
Tożsamość nadana: (eksploracja -, podejmowanie zobowiązania +)
- przejawia zachowania zgodne z płcią
- jest zadowolona z samego siebie
- jest konwencjonalna
- przejawia rygoryzm moralny
- posiada wartości konserwatywne
- ma wzmożoną kontrolę nad emocjami
- wypiera konflikty
Tożsamość rozproszona: (eksploracja -, podejmowanie zobowiązania -)
- cechuje ją nieprzewidywalność zachowania
- unika bliskich związków z innymi ludźmi
- ma kruchy system obrony swego Ja
- przejawia niechęć do działania
- ma brak poczucia sensu życia
- często wycofuje się z sytuacji trudnych (szczególnie z sytuacji frustrujących)
Jak myślisz, a jak jest Twoim przypadku? Żyjesz swoim życiem? Jesteś sobą? Czy może żyjesz życiem innych ludzi i to inni określają to jaki/a jesteś?
Elżbieta Kluska-Łabuz
Bibliografia:
Marcia, J. E. (1966). Development and validation of ego – identity status. Journal of Personality and Social Psychology, 3 (5), 551 – 558.
Brzezińska, A. I. (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
[/fusion_text][/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]
