Kiedy mówi się o kształtowaniu tożsamości bądź kryzysie tożsamości to od razu kojarzy nam się to z nastolatkami. Rzeczywiście, kryzys tożsamości jest jednym z głównych zadań rozwojowych przed jakim stają osoby w okresie tak zwanej adolescencji.
Często jednak zdarza się, że w okresie adolescencji nie udaje nam się w pełni wypracować poczucia własnej tożsamości i wchodzimy w kolejny okres rozwojowy – wczesną dorosłość – z niejasną odpowiedzią na pytanie „kim jestem?”
Dlaczego kształtowanie się tożsamości jest takie ważne?
Brak ukształtowanej tożsamości (tzw. tożsamości osiągniętej) może rodzić szereg konsekwencji. Przede wszystkim ze względu na to, że we wczesnej dorosłości, jednym z zadań rozwojowych jakie mamy do spełnienia jest umiejętność budowania intymnych, bliskich, zdrowych relacji z innymi ludźmi. Dotyczy to zarówno umiejętności budowania zdrowego związku z partnerem/partnerką i tworzenia rodziny, jak również budowania relacji z rodzicami, przyjaciółmi, współpracownikami.
Jeżeli zatem wchodzimy w dorosłość bez ukształtowanej tożsamości, bez poczucia niezależności, autonomii, odpowiedzialności za siebie, odwagi w wyrażaniu siebie, bronieniu swojego zdania, podejmowaniu decyzji, kształtowaniu życia według własnych preferencji – to będziemy budować związki i relacje, które nie będą w pełni zdrowe.
W takich relacjach, najczęściej będziemy budować swój świat w oparciu o świat drugiej osoby, będziemy podatni na kierowanie nami, bez poczucia niezależności, będziemy budować relacje zbyt symbiotyczne lub nie będziemy w ogóle umieli zaufać itd.
Ukształtowana tożsamość jest na potrzebna po to, by wchodzić w relacje jako autonomiczna jednostka, która ma swój świat i dzięki temu pozwala drugiemu człowiekowi, który wchodzi z nią w tą relację, na posiadanie jego świata i jego własną autonomię. Wtedy tworzy się zdrowy związek i relacja, w którym są dwie ukształtowane jednostki, posiadające swoją niezależność a jednocześnie tworzące coś wspólnie…
W jaki sposób kształtuje się tożsamość?
Według Jamesa Marcii tożsamość powstaje w dwóch etapach:
1. EKSPLORACJI, to typ działań orientacyjno – poszukiwawczych, kiedy doświadcza się kryzysu i aktywne poszukuj alternatywnych działań i możliwości (różnych ze względu na cel i leżące u ich podstaw wartości)
2. PODEJMOWANIE ZOBOWIĄZANIA, jest to etap podjęcia decyzji i dokonania wyboru idei i/lub obszaru działania ważnego dla człowieka (jednostki) ze względu na jego potrzeby i plany życiowe
Niestety nie u wszystkich ludzi etapy te występują. To daje nam kombinację czterech możliwości, które nazwane zostały przez Marcii STATUSAMI TOŻSAMOŚCI. Jeżeli dany etap wystąpił, to przy jego nazwie postawiony jest (+) jeżeli nie wystąpił to (-) look at this site.
CZTERY STATUSY TOŻSAMOŚCI
Tożsamość osiągnięta: (eksploracja +, podejmowanie zobowiązania +)
- jednostka ceni swoją niezależność
- dobrze zintegrowana osobowość
- zachowanie zgodne z normami etycznymi
- osoba przyjazna, otwarta na kontakty z innymi
- wydajna w pracy
- mająca wgląd we własne zachowanie
Tożsamość moratoryjna: (eksploracja +, podejmowanie zobowiązania –)
- ceni własną niezależność
- nurtują ją dylematy egzystencjalne
- niespokojna
- buntownicza
- nonkonformistyczna
- nastawiona introspekcyjnie
- duża płynność językowa
Tożsamość nadana: (eksploracja –, podejmowanie zobowiązania +)
- zachowanie zgodne z płcią
- zadowolenie z samego siebie
- konwencjonalizm
- rygoryzm moralny
- wartości konserwatywne
- wzmożona kontrola nad emocjami
- wypieranie konfliktów
- liczne mechanizmy obronne
Tożsamość rozproszona: (eksploracja –, podejmowanie zobowiązania –)
- nieprzewidywalność zachowania
- unikaniebliskich związków z innymi ludźmi
- kruchy system obrony swego Ja
- niechęć do działania
- brak poczucia sensu życia
- wycofywanie się z sytuacji trudnych (szczególnie z sytuacji frustrujących)
Jak myślisz a jak jest Twoim przypadku? Żyjesz swoim życiem? Jesteś sobą? Czy może żyjesz życiem innych ludzi i to inni określają to jaki/a jesteś?
Elżbieta Kluska
